بر خلاف آنچه که شاید تصور می شود نفت در جایی که تشکیل می شود, یافت نمی شود بلکه بعد از شکل گیری هیدروکربن در سنگ مادر یا به تعبیر دیگر source rock شروع به مهاجرت و حرکت به محل دیگر می کند.
مهاجرت هیدروکربن ها دو مرحله دارد:
مهاجرت اولیه:منظور از مهاجرت اولیه حرکت هیدروکربن از سنگ منشاء به طرف خارج سنگ می باشد. اصولآ مکانیسم این نوع مهاجرت ها هنوز به عنوان یکی و شاید تنهاترین ناشناخته علم زمین شناسی نفت باشد که هنوز پاسخ دقیق و کاملی به آن داده نشده است. با این وجود مکانیسمی که در این مورد وجود دارد مربوط به مهاجرت مواد هیدر و کربنی از سنگ منشا بصورت محلول در آب ، ملکول آزاد ، جذب در مواد ارگانیکی یا غیر ارگانیکی و یا تلفیقی از آنها می‌باشد. سنگهای دانه ریز مانند رسها(سنگ منشاء) بیشترین فشار را متحمل می‌شوند و در نتیجه مایع محتوی این سنگهای تحت فشار به طرف بالا صعود می‌کند. به همین دلیل افزایش فشار می‌توانند سر آغاز حرکت صعودی سیالات محسوب شود. افزایش دما قابلیت حل هیدروکربور در آب را افزایش می‌دهد. قابلیت انحلال هیدروکربورهای سنگینتر با کاهش دما کم می‌شود. بنابراین هیدروکربورها بر اثر کاهش دما به تدریج از محلول اشباع شده خارج می‌شود. این رهایی در هر سنگی که دمایی کمتر از دمای قبلی خود داشته باشد می‌تواند صورت گیرد. نتیجه آزاد شدن هیدروکربور ، راه یابی آن به مسیر اصلی جریان است.
مهاجرت ثانویه: حرکت هیدروکربن ها در لایه های حامل از سنگ منشاء تا به تله افتادن (Trap) به مهاجرت ثانویه مشهور است. این حرکت هیدروکربن ها ممکن است چند مایل و یا جندین هزار مایل باشد. هیدروکربن ها در سنگ های تراوا و متخلل (سنگ مخزن) تا جایی پیش می روند که به یک لایه ناتراوا و غیر قابل نفوذ برخورد کنند و در همان جا به تله می افتند و از تجمع این هیدروکربن ها حوضه های نفتی یا گازی شکل می گیرد. حرکت هیدروکربن در این حالت به صورت تک فازی یا چند فازی (گاز یا مایع بسته به دما و فشار مخزن) خواهد بود. بر خلاف مهاجرت اولیه مکانیسم های مرتبط با مهاجرت ثانویه کاملا شناخته شده است. مهمترین نیروی درگیر در این مهاجرت نیروی ارشمیدوس (Buoyancy) می باشد که این نیرو به صورت عمودی عمل کرده و نفت را به بالای سنگ مخزن (قله تاقدیس) هدایت می کند و با اختلاف چگالی آب و نفت متناسب است و در مورد گاز ها به خاطر اختلاف بیشتر این نیرو شدید تر می باشد. در مقابل این نیرو نیروهای مویینگی می باشند که از حرکت نفت به بالا جلوگیری می کنند و به این ترتیب تا زمانی که نیروهای مویینگی بر نیروهای ارشمیدوس غلبه پیدا نکنند هیدروکربن به حرکت خود ادامه می دهد تا جایی که قطر منافذ سنگ آنقدر کوچک می شود و نیروهای مویینگی آنقدر زیاد می شوند که هیدروکربن از حرکت باز می ایستد وبه تله می افتد.
کلمات کلیدی :
